Harcerstwo, skauting, Szare Szeregi

.Dzieje skautingu - harcerstwa w Mielcu 1911-1939.

The History Of Scouting In The Area Of Mielec And Its Region Between 1911 And 1939.
nakład wyczerpany

 

Ta wspaniała książka jest owocem trzydziestoletniej pracy znakomitego historyka harcerstwa mgr Janusza Krężela. Na wstępie autor kreśli genezę ruchu skautowego. Choć potem zajmuje się głownie historią harcerstwa mieleckiego, czyni to na tle powstania i rozwoju ruchu harcerskiego w całej Polsce. Musi zwrócić uwagę perfekcyjne posługiwanie się warsztatem historycznym, wnikliwość i rzetelność badań, zakres przytaczanych dokumentów i ogromna, wspaniale zredagowana bibliografia. Wzrok przyciągają liczne i niepowtarzalne fotografie, oraz bibliofilska szata graficzna. Książka ta powinna znaleźć się w biblioteczce nie tylko historyka czy pedagoga, ale i każdego któremu bliskie jest to co polskie. A już na pewno powinien ja mieć ją każdy Mielczanin, których tak wielu dziejowe wichry rozrzuciły po całym świecie.

 

The 1^st Tadeusz Kościuszko Scouting Troop was formed at the beginning of the XX century in the nest of the Polish Gymnastic Association "Sokół" and it was one of the first Scouting troops on the Polish territory which was under partition.Deep patriotism, implanted in the members of the troop by the instructors, enabled the growth of many outstanding members of the society, such as Kazimierz Aleksander Sabbat - the future President of the Republic of Poland on emigration (1986 - 1989), Władysław Jasiński "Jędruś" and many others.

Opis publikacji:

Recenzenci:
dr hm. Lech Dzikiewicz, ks. dr hab. Bogdan Stanaszek, dr Tadeusz Zych
Projekt okładki i stron tytułowych:
Janusz Krężel
Zdjęcia:
Ze zbiorów Lecha Adamczyka, Augusta i Wiktora Jadernych, Rodzin żyjących i zmarłych harcerek, harcerzy, hm. Janusza Krężela, Anny Jagiełko-Miś, Muzeum Regionalnego
w Mielcu.
Reprodukcje:
Stanisław Bryg, Janusz Strzała.
Korekta: Monika Rządzka
Indeks nazwisk i miejscowości:
Monika Rządzka
Rysunek na str. 1
Maria Skalska
Copyright by: Janusz Krężel, Janusz Rządzki
Na okładce fotografia zastępu I Mieleckiej Drużyny Skautowej im. T. Kościuszki w Mielcu w czasie zajęć terenowych. Z tyłu okładki zdjęcie skauta IMDS im. T. Kościuszki
w Mielcu o nieznanym nazwisku.




Spis treści

WSTĘP
Skauting angielski. Geneza i organizacja  ......................................................... 13
Adaptacja metod skautowych na ziemi polskiej .................................................. 23
Ideologia. Metoda. Obrzędowość ..................................................................... 41
OKRES 1908-1918
Młodzieżowe organizacje niepodległościowe na terenie c.k. Gimnazjum w Mielcu .... 51
ROZWÓJ ZWIĄZKU HARCERSTWAPOLSKIEGO W II RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Struktura i zasięg działania ...................................................................... 73
I Mielecka Drużyna Skautowa im. T. Kościuszki w gnieździe Polskiego Towarzystwa
Gimnastycznego „Sokół" w Mielcu .............................................................. 87
Drużyny harcerskie w Mielcu i okolicy: początek, rozwój, zmierzch ................. 121
Wychowanie patriotyczno-religijne ............................................................. I49
Uroczystość nadania i poświęcenie sztandaru harcerskiego ........................... 157
Uroczystość 15-lecia powstania harcerstwa .................................................. I73
Turystyka, wycieczki, obozy i zloty ............................................................. I77
Udziałw II Narodowym Zlocie Harcerzy w Poznaniu oraz Zlocie Skautów Słowiańskich
w Pradze ..... 201
Prasa harcerska na terenie Mielca (1923-1939) ..................................... 213
Koło Przyjaciół Harcerstwa ................................................................... 225
HaszomerHacair-harcerstwo żydowskie w Mielcu ..................................... 233
Narodziny i działalność harcerstwa żeńskiego (1919-1939) ..................... 243
Komendanci Hufca ZHP (męskiego) w Mielcu w latach 1921-1939 ............ 275
Zakończenie działalności I Mieleckiej Drużyny Harcerzy im. T. Kościuszki ........... 289
Kalendarium ważniejszych wydarzeń w historii skautingu-harcerstwa w Mielcu ...... 292
Panteon harcerskiej Służby i Ciszy .............. 305
WYBÓRWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ
W ORGANIZACJI ZHP W MIELCU 1943-2001
Produkcja konspiracyjnego krzyża harcerskiego w Mielcu (1943) ...................... 333
Organizacja Młodzieży Harcerskiej „Watra" (1944-1945) ............................ 343
„Nieprzetarty Szlak" w Państw. Zakładzie Wychowawczym w Smoczce k. Mielca ... 359
Konspiracyjny obózharcerski w Piwnicznej-Sucha Dolina (1-14 lipca 1965) .......... 379
Petycje w sprawie wznowienia książek A. Kamińskiego„Kamienie na szaniec",„Zośka i Parasol"  .... 337
Klub Przyjaciół Książki Harcerskiej i jego organ prasowy "Bibliofil Harcerski" (1984 2001)  ....................... 401
80. rocznica powstania harcerstwa w Mielcu ............................................ 465
„Kamienie na szaniec" na Jasnej Górze. W 60. rocznicę powstania Szarych Szeregów  423
Biogramy  ........................................................................................ 441
Aneksy  ........................................................................................... 519
Bibliografia  ...................................................................................... 531
Summary  ........................................................................................ 567
Sommario  ....................................................................................... 568
Indeks nazwisk.................................................................................. 573
Indeks miejscowości........................................................................... 595




Zasadniczym motywem, który skłonił autora do podjęcia tematu o dziejach skautingu - harcerstwa w Mielcu i okolicy, jest nieznajomość wśród młodzieży, instruktorów harcerskich i pokolenia ludzi dorosłych historii tego ruchu. Spowodowane to zostało przede wszystkim niekorzystnymi warunkami politycznymi, nie pozwalającymi na rekonstrukcję korzeni tej zasłużonej dla Ojczyzny organizacji młodzieżowej.
Pracę nad zagadnieniem rozpocząłem w 1975 r. i kontynuowałem ją przez 30 kolejnych lat. W jej wyniku dotarłem do genezy skautingu w Mielcu. Sięga ona 1911 r., dzięki czemu harcerstwo mieleckie zajmuje w ruchu ogólnopolskim bardzo ważne miejsce. Zapisało ono niezwykłe karty swej działalności.
Powstała tutaj jedna z pierwszych drużyn skautowych. Tu też, wyprzedzając postulaty "Wolnego Harcerstwa", zrodziła się II Drużyna Harcerzy im. Jana Kilińskiego o specjalizacji rzemieślniczej (1918 r.), której członkowie rekrutowali się spośród uczniów Szkoły Ludowej i rzemieślników. Jedną z tych, która sympatyzowała skautom mieleckim była Zdzisława Rechulówna (zamężna Bytnarowa), hospitantka c. k. Gimnazjum w Mielcu (rok szkolny 1915/16 i 1918/19) - później matka dwojga bohaterów: Jana Romana Bytnara ps. „Rudy" i Barbary Bytnarówny (zamężna Dziekańska) - członków AK i Szarych Szeregów.
Historię harcerstwa w Mielcu znaczą także brzozowe krzyże sześciu skautów poległych w walkach o Polski zmartwychwstanie: Józefa Balaga, Stanisława Hyjka, Jana Krężela, Józefa Krupy, Tadeusza Adolfa Antoniego Starkela i Bolesława Slósarka.
Służbę ojczyźnianą tych pierwszych bohaterów wsparli swym heroizmem (w czasie II wojny światowej) ich bracia - harcerze, męczennicy obozów koncentracyjnych: Marian Piotr Bat-ko (Oświęcim, 1941 r.), Franciszek Siorek (Oranienburg, 1940 r.), Władysław Kania (Ora-nienburg, 1942 r.), pomordowani przez NKWD: Jan Ciołkosz (Kozielsk - Katyń, 1940 r.), Władysław Kawa (Kozielsk - Katyń, 1940 r.), Marian Jan Lubaska (Starobielsk - Charków, 1940 r.), Władysław Podolski (Powstanie Warszawskie, 1944 r.).
Organizacja harcerska w Mielcu wychowała dziesiątki wybitnych synów i córek, setki uczciwych ludzi, którzy życie przeżyli godnie, a swój ślad ocalili przed niepamięcią.
I wreszcie tu właśnie, w okresie niemieckiej okupacji, w Zakładach Lotniczych „Flugzeu-gwerk" wyprodukowano konspiracyjny krzyż harcerski - ewenement w skali całej walczącej Europy.
Ocalenie tego ważnego ogniwa regionalnej historii (i nie tylko) dla współczesnych i przyszłych pokoleń stanowi główny, ale nie jedyny cel mojej pracy. Miałem świadomość, iż gromadzone z mozołem i trudem przez tyle lat źródła (przy pomocy wielu życzliwych ludzi) mogą ulec rozproszeniu lub trafić w niepowołane ręce z chwiląmojej śmierci. Ten ważny imperatyw wewnętrzny pchał mnie do nieustannej pracy, niejednokrotnie ponad własne siły.
Zakres pracy obejmuje przede wszystkim dzieje organizacji harcerskiej w Mielcu w okresie lat 1911-1939, a także istotne jej wydarzenia na przestrzeni 1943-2001 roku, które niejednokrotnie tworzyłem i inicjowałem sam, bądź też przy współpracy zespołu instruktorskiego lub osób niezrzeszonych. Postanowiłem tą cenną kartę mieleckiego harcerstwa ocalić ze względu na ideową wymowę i historyczną wagę.
Przy opracowaniu tematu korzystałem w dużej mierze ze źródeł rękopiśmiennych, często ocalonych cudem. Wykorzystałem bardzo bogaty zasób archiwalny ZHP, znajdujący się w Archiwum Akt Nowych w Warszawie (227 kart archiwalnych dotyczących organizacji harcerskiej w Mielcu, jego okolicy i nie tylko). Wielką pomocą były również dla mnie własne zbiory gromadzone i opracowywane przez dziesiątki lat, a przede wszystkim kroniki harcerskie z lat międzywojennych, cudem ocalone, i wiele, wiele innych dokumentów.
Praca wzbogacona jest licznymi relacjami pisemnymi i ustnymi osób związanych ze skautingiem - harcerstwem w Mielcu. Należy podkreślić, że większość źródeł rękopiśmiennych jest mało czytelna i nie zawsze dokładna, co wymagało dodatkowej analizy innych pochodnych dokumentów w celu dojścia do prawdy.
Docieranie do ludzi, którzy kiedyś oddali swój zapał, czas i energię idei harcerskiej, było czymś budującym. Pozostawili oni trwały ślad swej przyjaźni i służby wśród młodzieży i społeczeństwa.
Sięgnąłem także do nielicznych lokalnych źródeł drukowanych, wydobytych z archiwów państwowych i prywatnych. Baza źródłowa poszerzona jest unikatową ikonografią (z okresu międzywojennego), obrazującą życie i działalność skautów, harcerzy, harcerek oraz działaczy harcerskich i społecznych z Mielca.
Należy jednak stwierdzić, że stan badań nad historiąharcerstwa w Mielcu z lat międzywojennych i powojennych jest żenująco ubogi. Poza skromnymi "przyczynkami" nie istnieje żadne szersze opracowanie tego tematu. Dzieje skautingu- harcerstwa w Mielcu 1911-1939 stara się wypełnić lukę w tym zakresie, co nie znaczy, że jest wolna od omyłek, których nie sposób uniknąć nawet wtedy, gdy dąży się do twórczej rzetelności.
Najtrudniejszym zadaniem była ''rekonstrukcja" historii żeńskiej gałęzi harcerstwa w Mielcu z lat 1919-1939. Materiały źródłowe z tego tematu przepadły bezpowrotnie, bowiem zostały wywiezione przez osoby prywatne przed laty do Stanów Zjednoczonych. Dlatego rozdział ten powstał przede wszystkim na podstawie zgromadzonych przeze mnie wcześniej dokumentów: relacji ustnych, pisemnych, notatek (żyjących wówczas harcerek) i pamiętnika. Niejednokrotnie za jedyne źródło służyła mi legitymacja harcerki (np. dh. Marii Szaferówny). Przeanalizowałem i wykorzystałem "śladowe" źródła Krakowskiej Komendy Harcerek z lat międzywojennych - dokumenty zasobu ZHP znajdujące się w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Korzystałem także z cennego opracowania hm. Marii Ireny Książek - Mileskiej, Materiały do historii Krakowskiej Chorągwi Harcerek w latach 1911-1939 (t. 1, 2), zawierającego syntetyczne informacje o żeńskiej gałęzi harcerstwa w Mielcu, nie zawsze zresztą zgodne ze źródłami będącymi w moim posiadaniu.
Obszerny rozdział poświęciłem organizacji harcerstwa w Mielcu i okolicy w okresie II Rzeczypospolitej Polskiej. Jest on niezwykle bogaty zarówno w sensie rozwojujak i dokonań. Pomimo skąpej bazy źródłowej opisałem także działalność żydowskiej organizacji "Haszomer Haca-ir".
W osobnej części przedstawiłem 131 biogramów harcerek i harcerzy, działaczy harcerskich, związanych bezpośrednio lub pośrednio z mielecką organizacją, a także ludzi tworzących w przeszłości fundament skautingu. Świadomie poszerzyłem wiadomości o nich (zdawać by się mogło o nieistotne szczegóły), wychodząc z założenia, iż życiorys w takim opracowaniu ma przedstawiać harcerską służbę całego życia, nic zaś być pusto brzmiącą notą biograficzną. Niestety, mimo usilnych dociekań, nie zawsze można było ukazać życie człowieka tak, jak na to zasługiwało... Biogramy uzmysławiąjąjednocześnie Czytelnikowi zapał, czas i poświęcenie ludzi dla Ojczyzny, dla idei harcerskiej i sprawie wychowania młodzieży. Pozostawili oni trwały ślad. Przez ich życie, wypełnione służbą, uzyska Czytelnik szeroki obraz organizacji w zakresie regionalnym i ogólnopolskim.
Na koniec dotarłem do grobów zmarłych harcerek i harcerzy -Tych, którzy całym życiem..., dla nas żyjących już w wolnej Polsce. W tej wędrówce odnalazłem również (na ile to było możliwe)
miejsca spoczynku harcerzy poza granicami naszego Kraju. Niech spoczywają w pokoju, wypełnieni miłością Ojczyzny i harcerskiej służby. Niech ten wspólny wysiłek autora i setek życzliwych mu ludzi będzie dalszą kontynuacją naszego Braterstwa i Służby - ocalenia najpiękniejszych wartości naszej ziemi ojczystej.
Ogrom trudu nad opracowaniem dziejów skautingu - harcerstwa w Mielcu pozwolili mi przezwyciężyć szlachetni i wrażliwi ludzie, których nie mogę pominąć, bowiem jak mówi ks. Prymas Stefan Wyszyński: "Na dnie każdego osiągnięcia, jak fundament pod gruzami, leżą czyjeś cierpliwe i pokorne ofiary".
Pozwolę sobie wymienić i zachować w pamięci życzliwych mi przyjaciół (wielu z nich już nie żyje), którzy służyli bezustanną pomocą, przekazując i udostępniając dokumenty harcerskie, unikatowe fotografie, spełniając bezinteresownie każdą moją prośbę, a także dodając mi sił na siermiężnej drodze badawczej. Bądźcie błogosławieni Samarytanie za waszą czułość w nieczułości świata... Bądźcie pozdrowieni za to, że odczuwaliście mnie tak, jak siebie samych, zarażając się każdym bólem mego istnienia...
Pozdrowieni bądźcie pokojem Wy, których nie ma już wśród nas, którym zawdzięczam tak wiele jako siewcom dobra: Zdzisławie Józefie Bytnarowej, Stanisławowi Cielenkiewiczowi, Stefanii i Michałowi Cubertom, Eugeniuszowi Dąbrowskiemu, Janowi Gajowi, Janowi B. Gallusowi, Zofii K. Hammerównie (zamężna Schabowa, Kotulska), Augustowi i Wiktorowi Jadernym, Ewie Kowalównic (zamężna Korpantowa), Edwardowi Krymskiemu, ks. Stanisławowi Krzemieniowi, Józefie Lisównie (zamężna Marszałkowa), Tadeuszowi Lubasce, Emilii Magurowej, Karolowi Małeskiemu, Henrykowi Momotowi, Marianowi Narowskiemu, Stanisławowi F. Piechocińskiemu, Jadwidze Piechocie, Leonowi Rachwałowi, Marianowi Rządź-kiemu, Kazimierzowi A. Sabbatowi, Marii Sawczyn (zamężna Dusbergerowa), s. Danucie Stępek, Mieczysławowi Szczepankowi, Adamowi T. Warchołowi, Teresie Wepsięć, Antoninie Woźniakównie (zamężna Gębicowa), Władysławowi Wróblowi, Andrzejowi M. K. Zbyszew-skiemu, Krystynie Ziemskiej, Mieczysławowi Ziębie.
Gorąco dziękuję za pomoc finansową Dyrekcji Samorządowego Centrum Kultury w Mielcu w osobie p. Dyrektora Jacka Tejchmy, który okazał wiele życzliwości i cierpliwości dla autora i tematu, służąc cennymi radami w sprawie wydania dzieła.
Nie mogę zapomnieć o pomocy finansowej, jaką otrzymałem oddh. Jerzego Dębickiego -seniora zasłużonego rodu pp. Dębickich - członka Szarych Szeregów. Ze wzruszeniem tę pomoc przyjąłem, tym bardziej, że wręczono ją z wielką kulturą i z całym zaufaniem, rzadko już dziś spotykanym. Ranga tego wsparcia urasta do wymiaru symbolu, zważywszy, że ten zasłużony ród (który nie doczekał się do tej chwili własnej monografii) przez dziesięciolecia wspierał akcje społeczne, patriotyczne, organizacje niepodległościowe i skautowe, krzewiąc Polskę.
Dziękuję dh. Januszowi Zalewskiemu z Kanady - mojemu przyjacielowi szlaków wędrownych, który także wsparł dzieło dotacją finansową, ocalając ślad naszych harcerskich dróg... Dziękuję za wsparcie sercem i pomocą materialną pani Marii Jasińskiej.
Z głębi serca dziękuj ę Januszowi Rządzkiemu za bezinteresowny trud, j aki poświęcił nad przepisywaniem tekstów. Przy tej okazji pragnę podziękować żonie Janusza, Monice Rządzkiej, za życzliwość dla autora i jego pracy.
W szeregu ludzkiej życzliwości nie mogę pominąć p. Dyrektor 1 Liceum Ogólnokształcącego im. St. Konarskiego w Mielcu, Anny Maciejak, która nieustannie udostępniała bogate archiwum szkoły.
Równie gorąco i serdecznie dziękuję pracownikom bibliotek, szczególnie Bibliotece Wojewódzkiej Publicznej i Miejskiej w Rzeszowie w osobach pań; Barbary Chmury, Ewy Ferenc, Alicji Pawełek i Marii Sad, które otaczały mnie wyjątkową troską - pomagały całymi latami rozwiązywać zagadnienia z zakresu bibliografii i bibliotekoznawstwa. Dziękuję Dyrektorowi Biblioteki panu Stanisławowi Turkowi.
Dziękuję za pomoc pracownikom Miejsko - Gminnej Biblioteki w Ropczycach i Bibliotece Pedagogicznej w Rzeszowie. Słowa podziękowania i wyrazy szacunku kieruję także do Biblioteki Seminarium Duchownego w Tarnowie w osobie mgr Barbary Wymazała - s. Pawła, która służyła mi życzliwością, wypożyczając "białe kruki", nawet wbrew regulaminowi.
Dziękuję Miejskiej Bibliotece Publicznej w Tarnowie w osobie p. Marii Sąsiadowicz - kierowniczce wydziału informacyjnego i wydawniczego.
Gorąco dziękuję Dyrekcji oraz pracownikom Państwowego Archiwum - Oddział w Tarnowie w osobach p. Jana Chmury i Zofii Makarczyk, którzy pomogli mi w wydobyciu cennych źródeł.
Wyrazy szacunku i podziwu składam kustoszom Archiwum Jagiellońskiego na czele z prof. Mieczysławem Barcikiem, dzięki którym odkryłem bezcenne źródła do moich prac publicystycznych i opracowań.
Bardzo pięknie dziękuję Dyrekcji i pracownikom Muzeum Regionalnego w Mielcu, za udostępnienie materiałów archiwalnych.
Niech mi będzie wolno wymienić całe grono "dobrych jak chleb", którzy wspomagali mnie swojąmocą w trudzie badawczym: Adam F. Baran, Józef Bielecki, Zbigniew Broński, Barbara Bytnar - Dziekańska, Urszula i Jacek K. Danelowie, Paweł Dębicki, Lech Dzikiewicz, ks. prof. Wilhelm Gaj - Piotrowski, Tadeusz Gaweł, Krystyna Heska - Kwaśniewicz, Genowefa i Jerzy Jabrzemscy, Henryk Kędzia, Jadwiga i Milian Klimankowie, Józef Komarewicz, Genowefa Krężel, Jiri Krumpholz, Krystyna Książnicka, Marek Kudasiewicz, Marian Łojczyk, Mariusz Maroń, Anna i Leopold Misiowie, Jerzy Narbutt, Zofia Nowakowska, Elżbieta i Marek Popielowie, Adam Ratuszniak, Czesława i Jan Rybińscy, Jadwiga Rządzka, Zofia Rządzka, Maria i Roman Sobuccy, ks. Bogdan Stanaszck, Wiesław Stanaszek, Alicja i Jan Stanaszkowie, Leszek Stanowski, Regina Szmigiclska, Janusz Szwed, Józef Umiński, Antoni Wiatr, Kazimierz Wiatr, Tadeusz Zych, Maria Żychowska i dziesiątki innych, których nie sposób tutaj wymienić.
Ubolewam bardzo, że moich słów podziękowań nie mogę skierować do organizacji harcerskiej, szczególnie zaś do Komendy Chorągwi Podkarpackiej ZHP im. Olgi i Andrzeja Małkow-skich w Rzeszowie i do Głównej Kwatery ZHP.
Przed wszystkimi, którzy czująwartość historii i podążają drogą rzetelności badawczej, chylę czoło, oddając im należny hołd szacunku i gorące słowa podziękowania.



INDEKS MIEJSCOWOŚCI

Abbiategrasso 225,227,228 Aldenhof am Hausruck 458 Aleksandrów Kujawski 483 Antoniów 93 Arolsen 427 Babica 509 Baranów Sandomierski 182,480 Barcice k. Starego Sącza 185,186,189,303 Barszczów 260 Belgrad 271 Belgrad 475 Bergen-Belsen 451 Berlin 468,502 Będzin 467 Biała Podlaska 299,445,446 Biecz 262,511 Bieliny 293 Bieliny Kapitulne 491 Bielsko-Biała 457,478,505 Birmingham 502 Biankenheim 451 Blizna k. Dębicy 259,304 Błonie 497 Bochnia 94,317,453,482,489,511,516 Boguchwała k. Rzeszowa 452 Borek Wielki 66 Borowa 144,480,485,515,516 Bóbrka 67,95 Bratysława 271 Brenna 135 Brno 271 Brody 95,508 Brookwood 329 Bruksela 463,469 Brwinów 474 Brzeg 391 Brzesko 484 Brześć Litewski 484 Brześć n. Bugiem 204,473 Brzezinka 509 Brzeżany 498 Brzuchowice 31,489 Brzyście 147 Buchenwald 509 Buczę 84,135,136,144,217,260,261,263,264,463, 475,484 Burzyn ["Elsowo"] 38 Bydgoszcz 413 Carpiegne 508 Castelmains 456,492 Celestynów 425 Cerkiew 452 Charków 9,322 Charzewice 66,94,95 Chełm Lubelski 345 Chełmno 504 Chicago 328,447 Chorzelów 96,185 Chorzenice 450 Chorzów 455,489 Chrzanów 66,94,164,290,472 Ciechocinek 486 Cieplice 488 Cieszyn 461,476 Ciężkowice 180 Cmolas 478 CosCob 495 Czajkowa 58,66465 Czarna 497 Czarna Wieś 290,513 Czarnolas 118 Czarze 504 Czermin 296,459 Czerniowiec 200 Częstochowa 399,462,475 Czorsztyn 196,200 Czortków 487,491 Dąbrowa Tarnowska 455 Dąbrowica 94,95 Dębica 14, 54,69,169,172,175,193,194,197,198, 239,242,259,270,304,323,394,399,457,479 Dobra k. Limanowej 196,376,378 Dobre Pole 494 Dorset 18 Drohiczyn 517 Drohobycz 480 Drozdów 480,481 Druskienniki 263 Dubiecko 370,371,373,374,375,376,377 Dublany 500 Dukla 183 Dundee 508 Duszniki Zdrój 432 Dzierdziówka 453 Eger 508 Enghien 492 Fallingsbostel 451 Foxlase 32 Fryburg Szwajcarski 505 Gabon k. Starego Sącza 260,264 Gdańsk 263,340,501,512 Gdynia 501 Genewa 469,489,493 Glasgow 17 Gliwice 35 Głogów 340 Gniezno 460 Godolo 166,475,503 Goleszów 295,296,297,299,452 Gorlice 260 Gorzów Wlkp. 146,215,296 Górki Mieleckie 147 GórkiWieikie 84,136,144,425,475,476 Grabów 474 Granica 323,505 Grębów 494 Grocholin 429 Grodno 259,263,265 Grodziec 467 Grodzisk Mazowiecki 460 Grodzisk Wlkp. 146,289 Gross-Born 452 Gross-Rosen 509 Gródek Jagielloński 493 Gródek k. Zaleszczyk 259 Grudziądz 504 Grudzyna 449 Grunwald 447 Grybów 180,292,315,467 Gunnersbury 327,328 Helenówek 80 Helikon 213 Hilfikon 29 Hoerde 299 "Hohenbach" zob. Czermin Humań 469 Hyki-Dębiaki 198,199 223,281,507 Iława 476 Imbramowice 494 Imielno 471 Irkuck 472 Izbiska 95 Jacentów k. Opatowa 467 Jamcze 200 Janowice 494 Janów k. Katowic 211,262 Jaremcze 200 Jarosław 39,54,67,96,98,283,508 Jasienica 135,136,144 Jasień 513 Jasło 37,39,447,466 Jastkowo 465 Jaślany 58,182,461 Jaworze Górne k. Pilzna 259,264 Jaworzno 64,348,381 Jaworzyna 200 Jelenia Góra 503 Jędrzejów 449 Joinviile-Le Pont 456 Jordanów 197,303,507 Józefów 471 Jurgów 200 Kalkuta 376 Kamieniec k. Starego Sącza 135 Katowice 33,119,166,211,217,340,389,427,431,461, 476,480,486,496 Katyń 9,145,200,275,321,455,472,506 Kębłów 267,327 Kielce 137,484,491,511,515 Kiełków 96 Kijów 447,469,481,488,494,495,501 Klice 485 Kobierzyn 460 Kock 515 Kolbuszowa 63,67,95,119,163,270,315,316,391, 427,446,449,450,455,499 Kołomyja 200,446,447,487,494 Kombornia 26,37,488 Komorów 152 Końskie 472,510 Kopenhaga 460 Kopno 484 Koralówka 260 Kosarzyska 187 Kosina 480 Kosów 200,481,487 Koszewniki k. Grodna 259,263,265 Kościelisko 37,269,271,484 Kovar 508 Kowaliki 465 Kozielsk 9,321,455,472,506,508 Kozienice 517 Kórnik k. Poznania 489 Kraków 26,29,32,35,36,37,38,39,47,54,55,57,63, 64,65,69,77,78,79,80,81,82,83,90,95,98,110,112, 113,119,125,128,131,132,135,136,137,141,143,144, 147,148,161,163,165,183,187,193,196,197,200,212, 216,229,237,240,242,245,247,249,250,251,253,254, 255,259,264,267,270,271,272,277,280,281,283,287, 292,294,295,296,302,304,315,316,323,336,340,346, 348,352,361,371,381,391,392,427,428,445,446,447, 450,452,453,454,456,458,460,461,462,463,463,466, 467,468,471,474,75,476,477,478,479,481,482,483, 484,485,486,488,489,497,500,501,502,503,504,505, 506,507,508,509,510,511,513,514,515,516,517,518 Krasiczyn 370 Krasnobród 478 Kraśnik 450 Krosno 487 Krościenko 191 Krynica 180,200,501,480 Krzeczewicze 322,476 Krzemienicak. Gawłuszowic 58 Krzepice 475 * Krzeszowice 456 Krzywopłoty 480 Książnice 456 Kutno 482,501 Landwarów 134 Laski 360,517 Legnica 112,494 Leżajsk 486 Limanowa 196,376,378,457,507 Linz 458 Lipnica Murowana 490 Lipnik 429 Lisia Góra 180 Londyn 33,83,139,161,245,329,381,454,469,479, 481,492,493,495,509 Lubień Wielki 272,493 Lublin 20,33,40,60,75,76,335,345,346,510 Lubomierz 507 Lubzina 478 Lwów 15,17,20,21,25,27,28,29,30,31,32,34,35, 39,40,55,56,57,58,60,65,66,67,80,89,90,91,92,93, 97,98,99,104,107,109,111,112,114,115,118,125,200, 235,242,260,263,289,290,293,302,303,335,409,445, 446,447,448,454,456,463,468,474,481,483,487,488, 489,494,498,500,501,502,504,508,513,514 Łańcut 348,374,456,480 Łącko k. Nowego Sącza 188,189,190,192,193,491 Łęczyca 469 Łohiszyn 517 Łomża 481 Łososina Górna 490 Łowiczówek 480 Łowina 449 Łódź 80,113,198,235,236,391,456,470,486,510,516 Łubnice 500 Łużek. Mielca 271 Łużna k. Gorlic 260 Łysaków 446 Łysakówek 58 Machów k. Tarnobrzega 113 Mafeking 18,443 Majdan k. Lwowa 260, 263 Majdanek 473 Malinie 512 Mariupol 473 Maszkowice 189,190 Mauthausen 501 Medenice 96 Meszna 420 Miechocin (dziś dzielnica Tarnobrzega) 58,59,490 Mielec 3,4,9,10,11,27,39,51,53,54,55,56,57,58, 59,60,62,63,64,65,66,67,68,69,70,73,77,80,81,82, 83,85,86,87,89,90,91,92,93,94,95,96,97,98,99,101, 103,104,105,106,108,110,112,115,116,117,118,119, 123,124,125,126,127,128,129,131,132,133,134,135, 136,137,138,139,140,141,142,143,144,145,146,147, 148,150,151,152,153,154,155,156,157,158,159,160, 161,162,165,167,169,170,171,172,173,175,176,179, 181,183,184,185,188,189,191,193,194,195,196,197, 198,199,200,203,204,205,206,207,208,209,211,212, 213,215,216,217,218,219,220,221,222,223,227,228, 229,230,231,232,235,236,238,239,240,241,242,243, 244,245,246,247,248,249,250,251,252,253,254,255, 256,257,258,259,260,261,262,263,264,265,266,267, 268,269,270,271,272,273,275,277,278,279,280,281, 282,283,287,288,289,290,291,292,293,294,295,296, 297,298,299,300,301,302,303,304,307,308,315,316, 3171,321,322,323,327,329,331,333,335,336,337, 338,339,340,341,348,349,351,352,353,354,355,358, 359,361,366,376,378,381,382,389,390,391,394,396, 403,406,409,415,417,418,419,420,421,426,427,428, 429,430,431,435,446,447,448,449,450,452,453,455, 456,458,459,460,461,462,465,466,465,466,467,468, 471,472,473,474,475,476,477,478,479,480,482,483, 485,486,487,489,490,491,493,494,497,498,499,500, 501,502,503,504,505,506,507,508,509,510,511,512, 513,515,516,517 Mikluszowice 491 Mikołów 470 Mikulczyn 200 Milano 225,227,228 Młodochów 96 Mohlsdorf 451 Mokrzyszów k. Tarnobrzega 66 Mołdowo 517 Monachium 451 Monok 349 Montmorency 489 Moskwa 308,348,447,481 Motkowice 449 MrzYgłód 375,376,378 Mszana Dolna 194 Mszana Górna 196,259,263 Muszyna 478 Mysłowice 453,466 Myślenice 66,94 Nadworna 501 Nairobi 444 Nakole 494 Nawojowa 490 Newton Abbot 327,479 Nida 501 Niechobrze 289,498 Niechobrze 498 Niekłań Wielki 448,450 Nierodzim 81,84,475,476 Nisko 34$ Nowe Czerwiszcze 473 Nowy Jork 468,493 NowySącz 164,188,189,287,315,374,385,457,458, 490,491,499 Nowy Targ 263,505 Nyeri 444 Ochotnica Górna 259 Odessa 483 Ojców 137,144,507 Olsztyn 315,462,505 Omsk 471 Opatów 429,467 Opole 391 Oranienburg 9,87,275,321,322,471,498 Osielec 66,94 Ostaszków 321 Ostrowy Baranowskie 466 Ostrów k. Przeworska 427 Ostrówek n. Wisłą 58, 183 Oświęcim 9,321,476,495,497,509,512 Oxford 443 Ożarów 501 Padew Narodowa 66,182,267,268,327 Poręby Cyranowskie 142 Paryż 15,83,454,460,463,469,488,489,491,495 Pasieczna 322 Pasierbiec 282,315,457 Perchińsko 513 Petersburg 484 Piastów k. Warszawy 448,462 Piątkowiec 106,137,140,183,184, Pieskowa Skała 507 Pilzno 259,264 Piła 391 Piotrków Trybunalski 474 Pisarzowa 316,491 Piwniczna 187,378,379,382,385 Płaszów 446 Pławna 198,200 Pławo 480 Podgórze 508 Podleszany 62 Połaniec 467 Porąbka 135 Poronin 200,503 Powursk 322,476 Poznań 37,84,139,194,200,201,203,204,205,206, 207,208,209,211,219,263,288,304,308,315,335,337, 339,456,460,478,486,488,489,490,493,498,502,513 Praga 200, 201,209,210,211,212,259,262,304,317, 496,502,515,517 Próchnik 67,501 Pruszków 460,469,470,473 Przecław 143, 181 Przemyśl 39,54,282,316,350,376,377,381,391,446, 471,489,490,511 Przeworsk 427 Przybysz 512 Przysiekak. Jeleniej Góry 503 Ptaszyn k. Cieplic 488 Puck 483 Puławy 391 Pustków 240,512 RabaNiżna 196 Rabka 134,139,263,364,377,516 Radom 460,472,517 Radomyśl n. Sanem 66,94,477 Radomyśl Wielki 63,181,512 Radziszewo 473 Rafajłowa 455 Rawa Ruska 455 Ropa 452 Ropczyce 12 Ruda 137 Rudka 452 Rudnik n. Sanem 480,505 Rudziniec Gliwicki 476 RunowoKraińskie 260,262,264,505 Rybarzowice 478 Rybieńkon. Bugiem 84 Ryga 481 Rymanów 94 Rytro 187 Rytwiany 183 Rzeczyca Długa 67,94,97 Rzemień 144,271,298,352,507 Rzepiennik Biskupi 316,478 Rzeszów 12,39,54,61,63,69,216,238,281,283,321, 322,345,346,348,349,350,354,361,362,391,406,455, 475,476,480,487,497,498,499,502,503,508,509,510, 512 Rzędzianowice 512 Rzochów 56,62,143,475 Rzym 445,484,517 Sachsenhausen 488 Sadkowa Góra 66,96,290,292,461,466,467 Sandomierz 181,182,267,429,493,494,517 Sanok 252,376,378,446,447,480 Schónanger 295 Sędziszów Małopolski 497 Sępolno Człuchowskie 455 Sidzina 134,136,143,197,198,199,203 Siersza 66,94,290,472 Skierniewice 470 Skoczów 136,147,262,476 Skolem 114,116,227,302,481,484,488,494,513,514 Słobódkak. Wilna 259,264 Słupica 507 Smoczka 106, 137, 142,242,260,266,359,361, 362,365,366,3.70,376,377,378,382,385,386 Smoleńsk 455,508 Sochaczew 471 Sokal 445 Sokolniki 494 Sokołów Małopolski 67,505,506 Somloszollos 491 Sopot 486 Spała 84,203,260,261,262,266,485,503 Sromowce Wyżnę 191,259,264,267,456,510 Stalowa Wola 399,430,432,433 Stanisławów 95 Starachowice 391 Slarobielsk 9,321,322 StarySącz 135,185,260,264 Starzeń ice 474 Staszów 474,484,491 Stochód 501 Stronie Śląskie 460 Stryj 513 Stuthof 501 Stuttgart 147 Suchorzów 480 Sulisławice 316,467 Sulmierzyce 450 Surowa 482 Surrey 509 Swoszowice 323,505 Szczakowa 93 Szczawa 376,378 Szczawnica 187,191,192,200 Szczecin 456,460,486,506 Szczucin 66,97 Szczurowa 504 Szczyżyc 507 Sztokholm 514 Szynwałd 406,407 Śmiło 501 Śrem 456 Świder 84 Święty Józef 487 Tarczyn 471 Tarnobrzeg 69,93,176,181,182,197,216,352,381, 406,429,431,432 Tarnopol 453,468 Tarnów 12,37,38,54,66,79,80,118,123,124,125, 147,163,164,169,172,180,215,236,217,219,222,236, 237,241,264,267,290,302,315,317,340,348,381,391, 404,405,406,409,414,417,418,427,428,431,432,433, 452,453,454,457,458,459,461.462,466,468,474,475, 476,477,478,482,484,487,489,490,491,500,504,505, 514,516 Tatarów 200 Teheran 492,500 Teklin 480 Tegoborze 516 Torczyn 480 Toruń 335,500,515 Treblinka 473 Trębki k. Kutna 482 Triest 468 Trzciana k. Mielca 504 Trzcianka k. Połańca 467 Trzebinia 270 Tuchów 38 Turaszówka 373,374 Turbia 96 Turek 499 Tursko Wielkie 491 Turyn 349 Tuszów Narodowy 473,480 Tuszyma 137,420 Tworki 460 Tyniec k. Krakowa 141,315,466 Ujanowice 505 Ułanów 94 Vancouver 21,216,414,444 Wadowice 497 Wadowice Dolne 298 Wadowice Górne 58 Waksmund 252,259,263,303 Wałbrzych 483 Wałdowo Szlacheckie 504 Wampierzów 504 Warszawa 9,10,15,17,18,20,21,25,26,29,30,33,34, 35,37,38,39,41,45,47,48,53,55,57,59,63,64,69,75, 76,79,80,81,82,84,89,91,107,113,114,123,145,147, 155,156,159,165,181,183,193,203,204,206,215,216, 222,235,236,246,247,260,261,263,264,266,267,289, 308,317,335,340,345,346,349,354,360,361,364,365, 369,370,371m377,379,381,382,385,390,391,394, 396,399,409,425,426,427,429,431,434,436,445,446, 448,449,451,452,454,456,457,458,461,462,463,464, 465,469,470,471,472,473,474,478,479,481,483,484, 485,486,488,489,491,495,500,502,504,505,507,510, 511,516,517,518 Wenecja 271 Werynia 455,499 Wesoła k. Warszawy 434 Weybridge 509 Węgierska Górka 136 Widuń 260,265,266,473 Wiedeń 445,446,454,468,474,490,493,502,514 Wieliczka 183,482,505 Wielowieś 182 Wieluń 474 Wierzchosławice 476 Wietrzychov4ice 504 Wilno 26,35,134,259,263,264,482,488,494 Wiśnicz 482 Włocławek 391 Włodzimierz Wołyński 515,516 Wojków 66,96,510 Wojniczk. Tarnowa 315,452,455,458 Wojsław(dziś dzielnica Mielca) 58,64,67,218,240, 257,282,297,490,500,505,510 WolaŁużańska 509 Wola Mielecka 93,271,292,298,490,508 WolaOciecka 183 Wola Rusinowska 95 WolaWadowska 67,94,95 WolaWydrzyna 450 Woldenberg 515 Wołczańsk 475 Wołucza 463 Worochta 200 Wrocław 26,32,68,340,391,429,448,457,469,485 Wronki 465 Wysokie Litewskie 321 Zabrnie 494 Zabrze 35,406 Zaduszniki 473 Zagrzeb 219 Zakliczyn 468 Zakopane 33,37,39,196,198,200,249,263,271,380, 457,483,502 Zalesię Dolne 464 Zaleszczyki 259 Zamość 478 Zarzecze 67 Zawada k. Dębicy 193,194,195,198 Zawada k. Tarnowa 317, 505 Zawichost 517 Zawoja 298,517 Ząbki k. Warszawy 471 Zbydniów 294,482 Zbyszyce 505 Zielonka k. Warszawy 399 Złoczów 497 Złotniki k. Mielca 321,323,494,505,511 Zurych 481 Zwardoń 135,136 Zwierzyniec Zamoyski 75 Żabie 260 Żegiestów 67,95,97,135 Żółkiew 263,514 Żółkówk. Jasła 37,501